ანოტაცია. წელიწადზე მეტია საქართველოს ეკონომიკა, მსოფლიო ეკონომიკების მსგავსად, მედიცინის მძევლად იქცა, რის გამოც ქვეყნის ეკონომიკური დარგები ლოკდაუნში აღმოჩნდა. ამ დარგებს შორისაა ტურიზმის დარგი, რომელმაც პანდემიის გამოჩენის პირველივე დღიდან ყველაზე დიდი დარტყმა განიცადა. ნაშრომი ეძღვნება ეკონომიკის ერთ-ერთ აქტუალურ პრობლემას, როგორიცაა ტურიზმის დარგის პანდემიით გამოწვეული პრობლემების დაძლევისა და მართვის მექანიზმების შემუშავება, სადაც ყველაზე სწორ გზად მიიჩნევა შიდა ტურიზმის ამოქმედება და უსაფრთხო ტურისტული ზონების შექმნა, ამის ერთ-ერთი ხელშემწყობი პირობა იქნება გასტრონომიული თვალსაზრისით  რეგიონების აქტიური კვლევა და ერთ-ერთი მთავარი ტურისტული პრიორიტეტი კი - გასტრონომიული ტურიზმის განვითარების ხელშეწყობა. ნაშრომში შესწავლილია ქვეყანაში გასტრონომიული ტურიზმის განვითარების ზოგადი ეკონომიკური ასპექტები და პერსპექტივები  უცხოური ქვეყნების გამოცდილების გათვალისწინებით, ასევე მათი გადაჭრის გზები.

საკვანძო სიტყვები: გასტრონომია, გასტრონომიული ტურიზმი,ბრენდი, გასტრო ტურპროდუქტი, ფერმერი, შიდა ტურიზმი.

***

გასტრონომია, როგორც არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტი, დღეს აქტიურად გამოიყენება არა მარტო ტურისტულ ბიზნესში, არამედ წარმოადგენს „შთაბეჭდილებათა ეკონომიკის“ მნიშვნელოვან ნაწილს. გასტრონომია - ეს არის კულტურის დარგი, რომელიც დღეს არა მარტო პოპულარულია, არამედ  მოგების მიღების წყაროს როლსაც ასრულებს. გასტრონომიას ტურისტულ და ფინანსურ ნაკადებზე მოქმედ წონად ფაქტორს უწოდებენ. გასტრონომიული ტურიზმი დღეისათვის წარმოადგენს კვლევების  საკმაოდ პერსპექტიულ ობიექტს. გასტრონომიული ტურიზმი არის როგორც ეკონომიკური, ისე მწარმოებლური საქმიანობის სფერო - დარგი, სადაც ნათლად გამოვლინდება გლობალიზაციის თანამედროვე პროგრესის სპეციფიკურობა და მასშტაბურობა, რაც უდიდეს გავლენას ახდენს პოლიტიკაზე ტურიზმის სფეროში და ზოგადად ეკონომიკაზე.

მსოფლიო ტურიზმის ორგანიზაციის მონაცემებით, გასტრონომიული ტურიზმი ბოლო წლებში იკავებს მე-3 ადგილს მოგზაურობების მთავარ მოტივატორთა შორის.

მისი არსი წარმოდგენილია მოგზაურობებით, რომლებიც მიზნად ისახავს ტურისტებისთვის საკვების, სასმელების და აგრეთვე კერძების გაცნობას. უნდა აღინიშნოს, რომ გასტრონომია მოიცავს ე.წ. ნედლეულს (კვების პროდუქტი, სასმელი), ხოლო კულინარია ეხება ამ ნედლეულის დამუშავების ან საკვების მომზადების მეთოდების, ტექნოლოგიების გარკვეულ სისტემას, სადაც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს კარგად ფუნქციონირებადი ტექნოლოგიური პროცესები, მოწყობილობები და რეცეპტები. ამრიგად, გასტრონომია უფრო ფართო კონცეფციაა.

გასტრონომიული ტურიზმის საფუძველს წარმოადგენს გასტრონომიული ბრენდები, რომელთა შექმნის პროცესში პირველ ადგილზე დგას პროდუქტის ხარისხი, პერსონალის სწავლების დონე და ფანტაზიის უნარი. მისი ფორმირება კი ხდება პროფესიონალების მიერ - რესტორატორები, შეფ-მზარეულები, გასტროენთუზიასტები, შემდეგ კი - ბიზნესი. ბრენდის სიძლიერის სტაბილურობა უნდა უზრუნველყოს ინოვაციებმა, არსებული პროდუქციის ხარისხის კიდევ უფრო სრულყოფამ.მაგ.,დღეს ტრენდული ინოვაცია გახდა მოლეკულური სამზარეულო, ასევე ტკბილი და ცხარე პროდუქტების შეხამება.

  UNWTO (United Nations World Tourism Organization)-ს კულინარიული ტურიზმის ანგარიშის თანახმად, ზოგადად გამოკითხულთა 88,2% თვლის, რომ გასტრონომია არის დესტინაციის ბრენდის შექმნის ძირითადი ელემენტი; 67% თვლის, რომ მათ ქვეყანას გააჩნია საკუთარი გასტრონომიული ბრენდი; 32%-ს სჯერა, რომ მათ ქვეყანას აღნიშნული მიმართულების განვითარების მნიშვნელოვანი პოტენციალი გააჩნია.

გასტრონომიული ტურისტული პოტენციალის განვითარების ერთ-ერთი პუნქტია კონგრესების, გამოფენების, ფუდფესტივალების, კულინარიული დღესასწაულების და სხვ. ღონისძიებების ორგანიზება. გასტრომოგზაურთათვის ასევე მნიშვნელოვანია სხვადასხვა კულინარიულ მასტერკლასებში მონაწილეობა.

დღეს ერთ-ერთი გლობალური ტენდენციაა გასტრონომიული ტურიზმის მზარდი ბაზარი, ამასთან, ეს ბაზარი ერთ-ერთი ყველაზე დინამიურია ტურიზმის სფეროში. გასტრონომიული ტურიზმის სწრაფი განვითარება ხორციელდება მომხმარებელთა უპირატესობის მინიჭების სისტემის მუდმივი ცვლილების ხარჯზე. ბარსელონას ერთ-ერთმა მკვლევართა ცენტრმა (Barcelona Field Studies Centre) აღნიშნა რამდენიმე მსოფლიო ტენდენცია: პირველი - „მოსახლეობის დაბერებამ“ და ცხოვრების წესის ცვლილებამ გამოიწვია საზოგადოებრივი კვების ობიექტების პოპულარობის ზრდა; მეორე - მსოფლიოში ადგილი აქვს „მაკდონალიზაციის“ პროცესზე უარის თქმას; მესამე - გაიზარდა კულინარიული არხებისა და პროგრამების რაოდენობა ტელევიზიაში. სწორედ ეს იპყრობს ტურისტების ყურადღებას ტურების დაგეგმვისა და განხორციელებისას. გასტრონომიული ტურიზმის ყველაზე განმასხვავებელი ნიშანია ის, რომ ამ სახეობის განსავითარებლად პირობები ნებისმიერ ქვეყანას აქვს. გასტრონომიულ ტურიზმს არ აქვს სეზონური ხასიათი და, ასევე, გასტრონომიული ტური შეიძლება ნებისმიერი ტურისტული მარშრუტის შემადგენელი ნაწილი გახდეს. აგროტურისტული მომსახურების მთავარი მომხმარებლები ძირითადად ინდივიდუალური ვიზიტორები ან მათი მცირე ჯგუფები და ტუროპერატორების მიერ ორგანიზებული ჯგუფები  არიან. ფერმერების ბაზარზე წარმოჩენა და ჩართვა ტურისტულ შეთავაზებებში - „ვიზიტი ფერმერებთან“ - ძირითადად შემომყვანი ტუროპერატორების 90%-ის  მიერაა ინიცირებული და მათი ტურპაკეტის შემადგენელი ნაწილია. მათ შორის არიან ღვინის და გასტრონომიულ ტურებზე ორიენტირებული ტურისტული სააგენტოებიც, რომელთა შეთავაზებები ძირითადად ფერმერული მეურნეობებით და სოფლის ლანდშაფტებით შემოიფარგლება. აგროტურისტული მეურნეობების მიერ ბაზარზე ნაკლებად არის წარმოდგენილი სრულად “შეფუთული” აგროტურისტული პაკეტები. მეწარმეებს არ აქვთ გამიჯნული ტურისტული და არატურისტული გზით გაყიდული შემოსავლები. მათ შემოსავალს, გარდა ტურისტული მომსახურებებისა, აგრეთვე წარმოადგენს პროდუქტების რეალიზაცია ადგილობრივ ბაზარზე.

გასტროპროდუქტების იწარმოება სამრეწველო და კუსტარული ფორმით. პირველ შემთხვევაში ტურისტები მოინახულებენ მეღვინეობის, ყველის წარმოების, საკონდიტრო, ხილის გადამამუშავებელ, ლუდის მწარმოებელ საწარმოებს, სადაც იწარმოება ალკოჰოლი, ყველი, წვენები, შოკოლადი, ნაყინი, კანფეტები, ანუ ყველაზე პოპულარული „სასუსნავი“ ტკბილეული და სასმელები. ტურისტი ამ საწარმოში არა მარტო ხედავს როგორ იწარმოება მისთვის საყვარელი პროდუქტი, არამედ აგემოვნებს კიდეც. ზოგ საწარმოში მასტერკლასებთან და დეგუსტაციასთან ერთად ტურისტს შეუძლია უშუალო მონაწილეობა მიიღოს სხვადასხვა პროცესში - დაფასოება, მორთვა და სხვ.

ზოგიერთ საწარმოს გააჩნია აგრეთვე თავიანთი პროდუქტის (ბრენდის) მუზეუმი, სადაც წარმოჩენილია მისი შექმნისა და განვითარების გზა: ძველებური მანქანა-დანადგარები, დოკუმენტაცია, პროდუქციის პირველი ნიმუშები, აჩვენებენ პროდუქტის შექმნის ისტორიული გზის ამსახველ ფილმებს და სხვ.

კუსტარული მეთოდი მოიცავს წვრილსერიულ წარმოებას. როგორც წესი, მსგავს წარმოებას ეწევიან კერძო მეწარმეები - ფერმერები. აგროინდუსტრიული კომპლექსის სისტემაში კვების მრეწველობა მჭიდროდაა გადახლართული სოფლის მეურნეობასთან, როგორც ნედლეულის წყაროსთნ, თუმცა ბოლო წლებში ფერმერები არა მარტი ნედლეულით ამარაგებენ კვების მრეწველობას, არამედ თვითონაც აწარმოებენ საკუთარ პროდუქციას საკუთარ მცირე საწარმოებში. აქ ნათლად ჩანს გასტრონომიული და აგროტურიზმის მჭიდრო კავშირი.

ხშირად გამოყოფენ სოფლის ტურიზმის ბრიტანულ, გერმანულ, ფრანგულ და იტალიურ მოდელს. გასტრონომიული ტურიზმისათვის ყველაზე ახლოა  ფრანგული და იტალიური მოდელები, რომლებიც ითვალისწინებენ ფერმერის სახლში ცხოვრებას, სუფთა ჰაერზე საქმიანობას - პიკნიკები, თევზაობა, ასევე ფერმერების მეურნეობაში სხვადასხვა ფიზიკური სახის „დახმარებას“: პურის გამოცხობა, ძროხის მოწველა, პროდუქტების წარმოება, ყურძნის დაკრეფა, დაწურვა და სხვა მრავალი. საფრანგეთისა და  იტალიის გამოცდილებას თუ განვიხილავთ, დავინახავთ, რომ პოპულარობით სარგებლობს ის პროდუქტები, რომლებიც წარმოებულია მკაცრად ტექნოლოგიური რეცეპტების მიხედვით, ზუსტად გარკვეული ნედლეულით. მაგ., საფრანგეთის კანონმდებლობაში არსებობს ტერმინი „აპელასიონ“, რაც ნიშნავს წარმოებული პროდუქციისადმი მკაცრი მოთხოვნების, წესების სისტემას, რომელიც აერთიანებს როგორც იურიდიულ ასპექტებს (ნამდვილობას, სავაჭრო მარკას, სასაქონლო ნიშანს), ასევე მარკეტინგს (ბრენდს) და ხარისხის ასპექტებს. მომხმარებელი იმდენად ენდობა ბრენდს, რომ შეიძენს რა AOC (Appellationd’Origine Controlee)-ს კატეგორიის პროდუქტს, არ ფიქრობს მის გემოზე, ხარისხზე, ჯანმრთელობის უსაფრთხოებაზე, ის ამაში უბრალოდ დარწმუნებულია. ნათელი მაგალითია მსოფლიოში ცნობილი ყველი -„როკფორი“, რომელიც იწარმოება მხოლოდ ფრანგულ ისტორიულ პროვინცია - რუერგში, სადაც მეცხვარეობის განვითარება ათწლეულებს ითვლის. ყველი ცხვრის რძით კეთდება, შემდგომ კი „მწიფდება“ რუერგში არსებულ მღვიმეებში, სადაც იგი სპეციალური ობით იფარება, რაც მას  უნიკალურობას სძენს. იტალიის კანონმდებლობაში ასეთი კატეგორიის პროდუქტებს მიაკუთვნებენ „დომინირების კონტროლს და გარანტიას“ - DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita -"წარმოშობის კონტროლირებადი და გარანტირებული დასახელება"), რომელიც მოიცავს პროდუქტის გარანტირებულ გეოგრაფიულ და ტექნოლოგიურ თავისებურებებს.  DOCG-ი მიზნად ისახავს იყოს DOC-ის (Denominazione di origine controllata" - წარმოშობის კონტროლირებადი აღნიშვნა")  უმაღლესი კლასიფიკაცია იტალიაში. მაგ., თითოეული ღვინის მწარმოებლის ყველა DOCG ნიშნიან ღვინოს, ბოთლებში ჩამოსხმამდე, ამოწმებს და დეგუსტაციას უკეთებს მთავრობის მიერ ლიცენზირებულ ექსპერტთა კომიტეტი. დამტკიცების შემდეგ ღვინის ხარისხი "გარანტირებულია" სახურავზე ან კორპზე დანომრილი სამთავრობო ნიშნით შემდგომი მანიპულირების თავიდან ასაცილებლად. DOCG ნიშნიანი  ღვინის შემოწმების წესები, ჩვეულებრივ, მოითხოვს უფრო მკაცრი ხარისხის კონტროლს.

გასტრონომია ტურიზმის ახალ ტენდენციებთან ერთად მოიცავს ყველა ტრადიციულ ღირებულებას, ამა თუ იმ პროდუქტის ბრენდად გადაქცევას, რითაც ტურისტი შეიცნობს ქვეყნის კულტურას, ტრადიციებს, წეს-ჩვეულებებს, ადამიანების მენტალიტეტს. ჩვენთან რეგიონული  გასტრონომიული ბრენდი შეიძლება გახდეს: რაჭის ლორი, მესხეთის აპოხტი, ბაქმაზი, სვანური თაშმიჯაბი, აფხაზური აბისტა და აშვჩაპანი, ქართლის მთიანეთის ხავიწი, აჭარული ბორანო, მეგრული აჯიკა და სულგუნი,  თუშეთის ყველი, ტყემალი, სხვადასხვა მეღვინეების ღვინო და ა.შ..

გასტრონომიული ტურიზმის სხვადასხვა სახეობიდან ბევრ ქვეყანაში გავრცელებულია ე. წ. „სარესტორნე ტურები“, რა დროსაც ტურისტები ეწვევიან ცნობილ რესტორნებს, რომლებიც გამოირჩევა მომსახურების მაღალი დონით, ექსკლუზიური სამზარეულოთი. განსაკუთრებით პოპულარულია „მიშლენის“ ვარსკვლავის მფლობელი რესტორნები. ბოლო დროს დიდი ინტერესით სარგებლობს Slow -Food  - ე. წ. „ნელი კვების“ მიმდინარეობა ადრე არსებული Fast-Food -„სწრაფი კვების“ (რაც ახლაც  პოპულარულია) კონცეფციის მაგივრად. ამ მიმდინარეობის  ძირითად მიზანს წარმოადგენს - სასიამოვნო კვება სასიამოვნო გარემოში. დღეს მსოფლიოს 150 ქვეყანა იზიარებს მოცემულ კონცეფციას.

კვების ერთ-ერთი მსხვილი ჯგუფია სასმელები: წვენები, ჩაი, ყავა, უალკოჰოლო, მსუბუქალკოჰოლიანი და ალკოჰოლიანი სასმელები. ამ დარგში ლიდერებია საფრანგეთი, იტალია, ესპანეთი, გერმანია, პორტუგალია, უნგრეთი. ეს ქვეყნები ასევე ლიდერობენ მიღებული ენოტურისტების რაოდენობით, რაც ზოგადად ღვინის ტურიზმის განვითრების მაღალ დონეზე მიუთითებს, ეს კი ქართული ღვინის ტურიზმის მიზანია. საქართველოში ღვინის ტურიზმი,  როგორც აგროტურიზმის ერთ-ერთი ახალი სახეობა, აერთიანებს სოფლის განვითარების ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ ასპექტებს, მოიცავს ბევრ თანაკვეთას აგროსექტორსა და ტურიზმს შორის და არის ეკონომიკის ამ ორი სექტორის დამაკავშირებელი რგოლი. ღვინის ტურიზმის განვითარების ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია ღვინოზე მოთხოვნის ზრდა. ღვინის ტურიზმის შემადგენელი ნაწილებია: ღვინის ქარხნების მონახულება, ღვინის დეგუსტაცია, ღვინის გზის აღმოჩენა-გაკვლევა, ღვინის ტურები და სხვ. ამასთან, ღვინის ტურიზმი განიხილება, როგორც მეღვინეობის ინდუსტრიის განვითარების შესაძლებლობა. ღვინის სამშობლოში ქვევრის ღვინის დაყენების ქართულ ტრადიციულ მეთოდს 2013 წელს იუნესკოს (UNESCO) არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა, რაც ამ მეთოდის უნიკალურობაზე მიუთითებს და გზავნილია მთელი მსოფლიოსთვის, რომ ღვინო უძველესი ქართული კულტურის შემადგენელი ნაწილია. ეს აღიარება მნიშვნელოვანია ქვევრის ღვინის, როგორც ქართული ფენომენის ცნობადობის ასამაღლებლად, რაც ხელს შეუწყობს ქართული ღვინის მსოფლიო პოპულარიზაციას.  ჩვენთან დღეს ყველაზე განვითარებულია  ღვინის შემდეგიტურისტული პროდუქტები და მომსახურებები: საოჯახო სასტუმროები, ადგილობრივი სამზარეულოს გაცნობა-დაგემოვნება, ღვინის დეგუსტაცია, ყურძნის კრეფისა და ღვინის დაწურვის შესაძლებლობა; აუცილებელია ქვეყანამ ყურადღება მიაქციოს მაღალი ხარისხის ღვინის წარმოებას, რითაც შეძლებს, საერთაშორისო ბაზარზე დაიმკვიდროს ადგილი და თავისი ღვინო ბრენდად აქციოს.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, აგროტურისტული შემოსავლების სტატისტიკა ჩვენს ქვეყანაში არ არსებობს. გამომდინარე აქედან, ამ ეტაპზე ქართული გასტრონომიაც აბსოლუტურად ქაოსურად ვითარდება და რეალურად არ არსებობს ამ სფეროს განვითარების გეგმა და სტრატეგია. შესაბამისად, განვითარების  ნომერ პირველი ამოცანაა ქართული გასტრონომიის შესახებ ცნობადობის გაზრდა და დღეისათვის მსოფლიო გასტრონომიულ რუკაზე საკუთარი ტერიტორიის მონიშვნისთვის მიმდინარე ბრძოლაში ჩართვა, ამ მხრივ უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება სათანადო ინფორმაციის შეგროვებას და მიწოდებას იმ საერთაშორისო ორგანიზაციებისათვის, რომლებიც ქმნიან „ამინდს“ მოცემულ დარგში. ბევრმა ქვეყანამ ეს უკვე მოახერხა. ისინი უფრო შორს არიან წასულები და  გაცილებით თამამი ამოცანების წინაშე დგანან (მექსიკა, სინგაპური, ავსტრალია, იაპონია, ესპანეთი, ტაილანდი და პერუ). მაგ., ბასკეთის კულინარიულ ცენტრში, სადაც მსოფლიო ტურიზმის ორგანიზაციის „უნვიტოს“ მიერ ყოველწლიური გასტრონომიული ფორუმი ტარდება (ბოლო ხანებში ქართველი გასტრონომებიც მონაწილეობდნენ),  გასტრონომიას ასწავლიან როგორც მეცნიერებას.  იგი   თანამედროვე მსოფლიოში ერთ-ერთ საუკეთესო გასტრონომიულ სკოლას და  გასტრონომიული ტურიზმის წამყვან ეპიცენტრს წარმოადგენს.

დღეს საქართველოში პოსტპანდემიური კრიზისიდან გამოსვლისა და შიდა ტურიზმის განვითარებისათვის ერთ-ერთ ხელშემწყობ პირობად შეიძლება მივიჩნიოთ რეგიონების გასტრონომიული თვალსაზრისით გაძლიერება, რასაც მოწმობს საქართველოს გასტრონომიის ასოციაციასა და ტურიზმის ეროვნულ ადმინისტრაციასთან ერთად დაწყებული პროექტი − „გასტრონომიული ტურიზმი შიდა ტურიზმის განვითარებისათვის“, რომლის ფარგლებში ჩატარებულმა კვლევებმა და ინფორმაციულმა ტურებმა სამეგრელოში, კახეთსა და სვანეთში ნათლად აჩვენა, რომ ეს სფერო პერსპექტიული, აქტუალური და ტრენდულია. თუმცა ამ მიმართულებით საქართველოში ინფორმაცია ძალიან მწირია, რისთვისაც, განვითარების სწორი სტრატეგიის საფუძველზე, სახელმწიფოსა და კერძო სექტორის ჩართულობით, პირველ რიგში,   ქვეყნის რეგიონების შესაბამისი გასტრონომიული კვლევა უნდა დაიწყოს, რომელიც ერთ-ერთ მთავარ ტურისტულ პრიორიტეტად გასტრონომიულ ტურიზმს უნდა მიიჩნევდეს. რეგიონების მრავალფეროვნებიდან გამომდინარე, ჩვენ ძალიან მდიდარი სამზარეულო გვაქვს, მაგრამ, სამწუხაროდ, პრობლემა გვაქვს ადგილობრივი სამზარეულოს ცოდნა-არცოდნასთან: რეალურად, ქართული სამზარეულოს 15%-ია გამოყენებული, 85% კი ასათვისებელია.  დღეის მდგომარეობით კი, ტურისტები მხოლოდ ღვინოზე, ხინკალსა და ხაჭაპურზე საუბრობენ. ქართული სამზარეულოს აქტუალურობის გაზრდა კი ჩვენი ფლორისა და ფაუნის  გულუხვი ძღვენის მაქსიმალურად ეფექტურ გამოყენებას გულისხმობს. ქართულ საზოგადოებას, ისტორიული კონტექსტისა და თავისი სტუმარ-მასპინძლობის ხასიათის მიუხედავად,   სამწუხაროდ, დიდხანს არ ჰქონია გასტრონომიული განვითარებისა და საკუთარი ტურპროდუქტის კვლევის დრო და საშუალება. ამის განხორციელება შესაძლებლობას მოგვცემს, თამამად ვილაპარაკოთ ჩვენს უნიკალურ საკვებსა და სამზარეულოზე, რათა მსოფლიო ზუსტად ისე ავალაპარაკოთ, როგორც „იუნესკოს“ მიერ აღიარებული ჩვენი ღვინის შემთხვევაში მოხდა. თუმცა ამ შემთხვევაშიც საქართველო ხშირად მხოლოდ ღვინის კომპონენტითა და ერთადერთი რეგიონით, კახეთითაა წარმოდგენილი. გასტრონომიული ტურიზმის კვლევას აფერხებს ასევე ისეთი პროფესიონალების ნაკლებობა, რომლებიც  სწორ საფუძვლიან  კვლევებს აწარმოებენ და მათი პროფესიული კრიტიკა არ იქნება მხოლოდ მიკერძოებული სუბიექტური თვალსაზრისი. ნებისმიერი შეფმზარეული, რომელიც მსოფლიოს სხვადასხვა კულინარიულ ფესტივალზე ხვდება, საუბრობს იმაზე, რაც თვითონ იცის, თვითონ აქვს ნასწავლი. ამ დროს გასააზრებელია იმის მნიშვნელობა, რომ ის საკუთარ ქვეყანას წარმოადგენს და არასწორი კომუნიკაცია ავთენტურობას უკარგავს ჩვენი ქვეყნის გასტრონომიას (რომლის რესურსის უდიდესი ნაწილი აუთვისებელია). ამისთვის კი გადამწყვეტია   ამ სფეროს ირგვლივ ძალების გაერთიანება, რაც ინფორმაციის გაცვლის, დიალოგისა და დისკუსიის საშუალებას მოგვცემს. ეს კი განაპირობებს სათანადო დონის პროფესიონალების მომზადების აუცილებლობას და დარგის გაჯერებას მაღალკვალიფიციური კადრებით. ასევე უნდა მოხდეს ქვეყნის რეგიონული სამზარეულოების გასტრონომიული მარშრუტების შექმნა და მონაცემების შეგროვება, რომ ყველა რეგიონმა მიიღოს სარგებელი საკუთარი კუთხის გასტრონომიული სიმდიდრისგან, რაც აამაღლებს რეგიონის მოსახლეობის ცხოვრების დონეს და შეუნარჩუნებს რეგიონებს თვითმყოფადობას. ამასთან ერთად, შემომყვანი ტურიზმის სეზონურობიდან გამომდინარე, შიდა ტურები დააბალანსებს არასეზონურ პერიოდს. საქართველოში შიდა ტურიზმის განვითარება და მასში გასტრონომიული კულტურის ჩართვა ქვეყანას მისცემს კულტურული ფენომენის − გასტრონომიის ერთ-ერთ საიმიჯო რესურსად გამოყენების შანსს (პანდემიის პირობებშიც კი)და სამომავლოდ მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს საქართველოს ეროვნული არამატერიალური კულტურული რესურსის გაბრწყინებას გასტრონომიული კულტურის მსოფლიო ტურიზმის რუკაზე.

გამოყენებული ლიტერატურა

1. ქართული გასტრონომია - ტურიზმის ...
https://forbes.ge › blogs
2. Аспекты диверсификации гастрономического туризма.
readera.org›…diversifikacii-gastronomicheskogo…
3. https://m.vuzlit.ru/289497/razvitie_gastronomicheskogo_turizma_raznyh_stranah
РАЗВИТИЕ ГАСТРОНОМИЧЕСКОГО ТУРИЗМА В РАЗНЫХ СТРАНАХ
4. Эксперты обсудили гастрономический туризм как...
tass.ru›Новости партнеров›8698621
5. გასტრონომიული ტურიზმი https://to.edu.ge › ... › გასტრონომიული ტურიზმი
22 ნოე. 2019 — გასტრონომიული ტურიზმი, ტურიზმის სახეობები, კულინარიული ტურიზმი, ვინ არის ...